Komunikabideen eta haurren indarkeriari buruzko 3 hezkuntza-gako 

Indarkeriazko edukiek haurtzaroan duten eragina gai eztabaidagarria da, eta ez dago erantzun bakar eta argirik. Eskubideetan oinarritutako hezkuntzaren ikuspegitik, zer egin dezakegu gazteenek indarkeria horretatik babesteko gaitasunak eskura ditzaten?

 

Una niña mira con gesto serio la pantalla de un móvil

Neskato batek mugikor baten pantailari begiratzen dio serio.

"Indarkeriaren aurka nago, ongi egiteko agertzen denean,
Ongia aldi baterakoa baino ez da; egiten duen gaitza iraunkorra da."

̶ Mahatma Gandhi

 

Zein dira indarkeriazko edukiekiko esposizioaren ondorio nagusiak?

Ikus-entzunezko indarkeriak haurtzaroan duen eraginaz hitz egin ahal izateko, polemika sentsazionalistetatik edo zuhurtziagabekeriazko axolagabekeriatik urrun, psikologiako eta neurozientziako azterlan eta ikerketetatik abiatzen diren 3 kontzeptu gako ezagutu behar dira. 

Pertsona guztiei berdin eragiten ez badie ere, eta indarkeriaren irudikapen guztiek eragin bera ez badute ere, indarkeriaren eraginpean egotearen hiru ondorio kognitibo, konduktual eta emozional aipa daitezke gutxienez, hezkuntzaren ikuspegitik garrantzitsuak direnak: sentsibilizazioa galtzea, kultibatzeko eta modelatzeko efektua.
 

1. Desentsibilizazioa

Indarkeriak, benetakoa edo irudikatua izan, ondorio emozional desberdinak ditu. Horietako gehienak (beldurra, haserrea, tristura, blokeoa...) egokitzaileak dira: babesten laguntzen digute. Indarkeria (benetakoa edo ordezkatua) denboran luzatzen denean, pertsonok, nahi gabe, sentsibilizazioa galarazteko joera dugu. Indarkeriaren efektu emozionala da desentsibilizazioa, eta harekin bizitzen laguntzen digu, saihestu ezin dugunean.

Desentsibilizazioak indarkeriaren aurrean izaten ditugun erreakzio naturalek eragiten diguten deserosotasunetik babesten gaitu, hala nola, tristuratik, ezintasun-sentsaziotik edo haserrealditik, eta aurrera jarraitzeko eta bizirauteko aukera ematen digu. Ohikoa da gerrak edo tratu txarrak bizi izan dituzten haurrengan, baina gerta daiteke baita ere indarkeriazko edukiak eta beren adinerako egokiak ez direnak maiz erabiltzen dituztenengan.

 

Respuesta educativa

Hezkuntza-erantzuna

Hezkuntza-eremutik eman dezakegun erantzunari dagokionez, bi indarkeria-mota bereizi behar dira: benetakoa eta mediatikoa.

 

A. Benetako indarkeriari erantzutea (jasandako edo ikusitako indarkeria) 

Benetako indarkeriak eragindako traumaren aurrean, erantzunik onena indarkeriak eragindako haur eta nerabeen tratamendu psikologikoan espezializatutako profesionalengana jotzea da. Kasu horietan, hezkuntza-erantzunak prebentziokoa, detekziokoa, laguntzakoa eta laguntzakoa izan behar du, baina hezitzaile gisa gure irismenetik kanpo dauden konponbideak aplikatzen saiatu gabe.

Hezitzaileen (irakasleak zein senideak) prestakuntza funtsezkoa da haurren aurkako indarkeria-egoerak garaiz prebenitzeko eta detektatzeko eta lehenbailehen jardun ahal izateko. Hezitzaileak eta ikastetxeak babesteko gure koadernoan egoera horiei aurre egiteko gakoak aurki ditzakezu.

 

B. Baliabideetako indarkeriari erantzutea (informaziozkoa edo fikziozkoa)

Indarkeria mediatikoari dagokionez, hezkuntza are protagonistagoa da honako gai hauetan:

  • Hezkuntza kritikoa hedabideetan.
  • Haur eta nerabeekin elkarrizketa bat ezartzea, lehen haurtzarotik eduki kulturalei eta haien esanahi sozialari buruz.
  • Familiek eta hezitzaileek zer eduki diren egokiak hainbat adinetarako, irizpide hori garatzea.
  • Curriculumean gaur egungo komunikazio-adierazpenen azterketa txertatzea, haien analisia eta testuinguru kultural, historiko eta artistikoarekin duten harremanari buruzko hausnarketa bultzatuz.

Hezitzaileek gaitasun horiek eskuratu eta indartzeko, etengabeko hezkuntza funtsezkoa da, haurren eskura dauden formatuak eta hedabideak oso azkar aldatzen baitira.

 

2. Hazkuntza-efektua

Eduki bortitzen eraginpean egotearen ondorio kognitiboa da. Komunikabideek beste eduki batzuek baino protagonismo handiagoa ematen diotenean indarkeriari, mundua arriskuz betetako lekua den sentsazio okerra sor dezakete, txikiengan beldurrak eta segurtasunik ezak eta helduengan gehiegizko babesa ematen duten joerak sustatuz.
 

Era berean, pelikuletako, musika-bideoetako eta bideojokoetako ekintza-eszenen ikusgarritasuna baliabide artistiko deigarria da, eta produktu horien audientziak areagotzen ditu, baina zenbat eta gehiago kontsumitu, orduan eta gehiago normalizatzen ditugu, eta zabaldu eta partekatu egin ditzakegu, adin-mugak aintzat hartu gabe.
 

Gainera, indarkeriaren isla objektiboa izatea baino gehiago, sentsazionalismoak indarkeria sortzen du eta emozioak manipulatzeko modu bat da, emozioetara zuzenean jotzen baitu gertaeren analisi arrazionala saihestuz.
 

Respuesta educativa

Hezkuntza-erantzuna

 

Hazkuntza-efektua ekiditeko, funtsezkoa da hedabideetan heztea: komunikabideek, eduki-ekoizleek (zinema, serieak, bideojokoak...) eta sare sozialek nola funtzionatzen duten jakitea beharrezkoa da haien interesak ulertu ahal izateko, komunikaziokoak zein ekonomikoak eta sozialak, eta eskaintzen diguten munduaren irudia hobeto interpretatu ahal izateko.

Garrantzitsua da, halaber, haurrek txikitatik ikastea informazio-iturri desberdinak erabiltzen eta, denborarekin, iturri bakoitzak duen alborapen mota baloratzeko aukera emango dieten gaitasunak eskuratzea. Adibidez: ezin dira modu berean interpretatu azterketa akademiko baten datuak, egunkari baten informazioa, publirreportaje babestu bat edo Facebooken post bat. Sare sozialak, talde mediatikoak, ekoizleak, mezu korporatiboak... informazio-iturri bakoitzak interes desberdinei erantzuten die eta horiek ezagutzeak gure irizpidea indartzen laguntzen digu eta Interneteko buloetatik edo fake news-etatik babesten gaitu.

Ezin da beti saihestu haurrek eduki sentsazionalistak eta desegokiak kontsumitzea, baina gida ditzakegu gurekin gogoeta egin dezaten eskaintzen diguten mezuaren objektibotasunari, egokitasunari edo garrantziari buruz.
 

Komunikazio-ereduak ezagutzeak gure ikasleei jasotzen ditugun mezuetan eragiten duten alderdiak azaltzen lagun diezaguke: interesak, gaitasunak, testuingurua... Gabriela Peña en Mindmeister egindako eskema

 

3. Modelado

Modelatzea jokabide-efektu bat da, pertsonok ereduak behatuz (benetakoak zein fikziozkoak) jokabideak ikasteko eta erreplikatzeko dugun gaitasunari dagokiona. Hori da, eskuarki, "Imitazioa" deitzen duguna. Modelatzean egoeraren aldagai batzuek eragiten dute, eta, beraz, haurrek eta nerabeek kontsumitzen dituzten indarkeriazko edukietan arreta jarri behar da narrazio-gako batzuetan.
 

Respuesta educativa


Hezkuntza-erantzuna

Telesailetan, liburuetan, filmetan eta bideojokoetan agertzen diren pertsonaiak bortitzak direnean, haurrak eta nerabeak jokabide-eredu desegokiak erabiltzen uzteak eta horiek imitatzeak kezkatu gaitzake. Nola jakin dezakegu eduki jakin batzuen imitazio-ahalmena? Galdera* hauek argibide batzuk ematen dizkigute:

  •     Erasotzailea pertsonaia erakargarria da?
  •     Posible al da biktimarekin enpatizatzea edo pertsonai laua bezala antzeztua izan da, nortasunik gabe?
  •     Argumentuak indarkeria justifikatzen du?
  •     Ba al dago armarik? Indarkeria fisikoa, psikologikoa edo egiturazkoa da?
  •     Indarkeria esplizituki adierazi da? Zenbat da edukiaren barruan?
  •     Indarkeriaren irudikapena errealista da ala ez?
  •     Ba al dago indarkeriaren sari edo zigorrik?
  •     Ikusten al dira indarkeriaren ondorioak?
  •     Indarkeria eta umorea lotzen ari dira?

 

* Iborraren egokitzapena, I. Nola informatu haurrei indarkeriari buruz. Reina Sofía Zentroa, 2007

 

UNICEFen konpromisoa irudien erabilerarekin, batez ere hezkuntza testuinguruetan

UNICEFen jarduerak mundu osoan haur eta nerabeek jasaten dituzten eskubideen urraketen lekuko izatera garamatza. Errealitate hori ezagutarazi behar dugu, gizartea justiziaren eta ekitatearen alde mobilizatu ahal izateko eta haurrei ahotsa eman ahal izateko, informaziorako eskubidea eta gure irudietan agertzen direnen irudirako eskubidearen babesa uztartuz.

Haurren eskubideak zabaltzeko eta sustatzeko gure lana ez dadin egon ordezkatutako pertsonen duintasunak merezi duen errespetuarekin eta irudia ikusten duenaren sentsibilitatearekin gatazkan, gure jarduera osoan eragina duten irudiak erabiltzeko kode zorrotzak erabiltzen ditugu. Irudi on asko geratzen dira kanpoan, irizpide horiek betetzen ez dituztelako.

Ikasgelan erabiltzeko proposatzen ditugun edukietan, prebentzio horiek zorroztu egiten ditugu, behar-beharrezkoa iruditzen baitzaigu gure jardueretan parte hartzen dutenak edozein indarkeria bisual edo narratibotatik babestea. Gure ustez, posible da haurrekin eta nerabeekin eskubideen, garapenaren, justiziaren eta ekitatearen funtsezko gaiez hitz egitea, oraindik barneratzeko prestatuta ez dauden edukiak azaldu gabe.

Ikasgelarako proposatzen ditugun irudiei buruzko zalantzarik edo iradokizunik baduzu edo informazio gehiago behar baduzu, jar zaitez gurekin harremanetan [email protected] helbidean.

 

Amaya López

Hezkuntza-edukiak editatzea - UNICEF

© UNICEF/UN0597373/Filippov
© UNICEF/UN0597373/Filippov
© UNICEF/UN0597373/Filippov

Emergencia Ucrania

Millones de niños necesitan ayuda urgente

Dona Ahora

Bakearen Eguna jarduerak eta baliabideak

Portada del video

Bideoa: Oleksandraren egunerokoa 

Bideo hau Bigarren Hezkuntzako ikasgeletan erabil daiteke gerrei eta mundu osoko milioika pertsona errugaberen bizitzei…

Bakearen koloreak - Haur hezkuntza jarduera

Bakearen koloreak

Esta actividad nos permite entender un poco mejor la relación que existe entre el agua y la paz y cómo podemos evitar l…

Bakearen koloreak - Haur hezkuntza jarduera

Bakearen koloreak

Bakearen kolore sinbolikoa zuria izan arren, kolore guztiak bakearen kolore izan daitezkeela jakiten lagunduko digun Ha…

Misio diplomatikoa - Bigarren Hezkuntzarako

Misio diplomatikoa

Bigarren Hezkuntzarako bideratuta dagoen jarduera honek , gatazketan sortzen diren gaizki-ulertuen papera ikusten lagun…

Bakea babes dezagun - Lehen hezkuntzarako jarduera

Bakea babes dezagun

Lehen Hezkuntzarako ekintza honen helburua indarkeriaren ondorioen inguruan gogoeta sustatzea da, eta horren harira, s…

Bakearen puzzlea - Haur hezkuntzarako jarduera

Bakearen puzzlea

Indarkeria Ezaren eta Bakearen aldeko Eskola Eguna

Bakearen bingoa - Lehen hezkuntzarako jarduera

Bakearen bingoa

Lehen Hezkuntzarako jarduera, beste pertsona batzuekin amankomunean ditugun gauzak ezagutzea eta bakea lortzeko akordio…

Bake ahotsak - Bigarren hezkuntzako jarduera

Bake ahotsak

Gatazken ebazpenerako oinarrizko pausuak ematen ikasteko Bigarren Hezkuntzarako jarduera. Horrez gain, bakea lortzeko g…

Azken berriak blogean

Actividad para celebrar el Día Mundial de la Infancia

Bandera Zuriak

Actividad para centros educativos - ¿Si dedicaras un mural en tu colegio a los derechos, cuáles destacarías?

Actividad para celebrar el Día Mundial de la Infancia

Eskubideen murala - Haurren Mundu Eguna

Actividad para centros educativos - ¿Si dedicaras un mural en tu colegio a los derechos, cuáles destacarías?

Haurren eskubideetan hezteak eskolako giroa hobetzen du

Haurren eskubideetan hezteak eskolako giroa hobetzen du

Eskola-giro on batek Haurren Eskubideei buruzkoHitzarmeneko balioak txertatzen laguntzen du.

Ikastetxea espazio babeslea da

Ikastetxea espazio babeslea da

Haurrak babesteko hezkuntza-inguruneak ziurtatzeko ikastetxeek sustatzen dituzten hainbat neurri eta jarduera datoz jar…

Participación infantil y adolescente en los centros educativos

Haurren eta nerabeen parte hartzea ikastetxeetan

Haurrek eta nerabeek hainbat ikastetxetan parte hartzeko adibide praktiko batzuk ezagutzen ditugu.

© UNICEF/UN0616957/Haleem

Haurren eskubideak ezagutzea

Eskubideetan heztea eskubideak irakastea baino gehiago da: haurren eskubideekiko konpromisoa duen ikastetxeak haren hez…

Tantak: diseinatu zure kanpaina

Tantak: Hezkuntza komunitatearen parte-hartzea

Gotas: antolatu zure ongintzazko lasterketa

Eskubideak eta emozioak

Eskubideak eta emozioak

Gure bake eskola

 
iStockphoto.com/Feodora Chiosea
 
© iStockphoto.com/Feodora Chiosea
 

Kontzientzia hezten

Ikastaro hau une egokia izan daiteke gure ikastetxean ongizate psikosozialari eta bizi-ohitura osasungarriei buruz hausnartzeko eta zenbait gauza hobetzeko.

EZAGUTU GEHIAGO

 
Ilustración de un grupo de estudiantes completando un puzle
© iStockphoto.com/Feodora Chiosea