Senegal: como a forza das nais está a cambiar o país
Ao chegar saudámonos cunha rolda de apertóns de mans, separadas en dúas filas.
Elas, as mulleres do Comité de Nais da pequena comunidade de Pnokhane, en Senegal, ao carón, e nós, as voluntarias e traballadoras de UNICEF España de visita, ao outro. Como nun partido de fútbol. Coma se fósemos de dous equipos diferentes.
O primeiro apertón veu acompañado do primeiro sorriso franco dunha nai que nos sinalaba, con orgullo, ao seu fillo que tamén sorría.
Os seguintes dous saúdos foron máis tímidos, a xogo coas miradas de dúas mamás que, seguramente, non superaban por moito os 20 anos. Unhas levaban aos seus bebés no colo ou nas costas, outras nos ensinaban pequenos botes de grans de millo, de cacahuetes, de mijo... Estaban todas xuntas, nunha complicidade que nos movía ao sorriso.
Ata que nos empezaron a falar do seu traballo, da súa loita, dos problemas que enfrontan, do que lles custou atopar o seu espazo e de como están a cambiar as súas comunidades para que os seus fillos teñan unha vida mellor. E os nosos sorrisos quedaron conxeladas.
Nas súas historias sumábanse desastres, dores, perdas, das que aparecen nos medios e das que non; nas que a desinformación, a pobreza e a falta de oportunidades matan. Pero tamén se ganduxaban xestos, audacias, enxeño e moita moita forza de vontade. Ante os seus testemuños, brotábannos decenas de preguntas que o tradutor de wolof axudábanos a compartir.
180 Comités de nais reduciron drásticamente a mortalidade infantil
Así coñecemos que os chamados Comités de Nais empezaron a xurdir na rexión de Kaolak, en Senegal, hai 4 anos, cando as mulleres da zona dixeron basta a tanto horror e decidiron plantar a cara á desnutrición infantil e a outras enfermidades que ameazaban aos seus fillos. Hoxe, son máis de 180 comités en todo o país, que se coordinan con centros de saúde apoiados por UNICEF, e que xa conseguiron reducir drasticamente os índices de mortalidade entre os nenos.
Todas as mulleres en idade fértil poden participar nestes Comités de Nais que se encargan de sensibilizar aos seus veciños para previr, detectar e tratar a desnutrición dos nenos da zona. Fan roldas porta a porta asesorando sobre boas prácticas alimenticias, lactación materna exclusiva durante os 6 primeiros meses de vida e mellora da hixiene na comunidade e, ademais, levan un control exhaustivo da saúde dos nenos cada 3 meses.
Queren máis para os seus fillos e teñen determinación suficiente para conseguilo
Pero a ambición destas nais vai moito máis alá. Queren máis para os seus fillos e teñen determinación suficiente para conseguilo: tras as súas esgotadoras xornadas de traballo e coidado da familia e o fogar, saen a cultivar e cultivar os hortos comunitarios. Os réditos das vendas dos cereais e as hortalizas recollidas ponse en común nun fondo co que xa financiaron 11 pequenos centros de saúde comunitaria no país.
Unha vez abertos estes centros, o labor das nais non acabou. Traballando e sacrificándose aínda máis, lograron o diñeiro necesario para levar auga potable a todos eles. Os Comités de Mamás encárganse tamén de pagar a electricidade e tamén financian un programa de formación de enfermeiras e matronas, que logrou mellorar os coidados antes, durante e despois dos partos.
Cada logro que nos contaban celebrabámolo con aplausos. Queriamos achegarlles a emoción e a admiración que sentiamos, escoitándoas e coñecendo o seu traballo e as súas pequenas grandes vitorias. Pero para cada xesto de asombro, había un sorriso que nos viña a dicir: "Esperade. Aínda hai máis"
o sacrificio das nais non se esgota nos seus fillos
O sacrificio e a solidariedade destas nais non se esgota nos seus fillos. Un dos Comités de Mamás de Nyoro comprou un muíño de mijo para que as nais da zona teñan un traballo e uns ingresos. Outro dos Comités reparou varios dos pozos cos que contaba a comunidade e un terceiro Comité equipou con medicamentos todos os postos de saúde da zona.
Ademais, máis dunha decena de Comités da rexión uníronse para crear e manter unha "despensa solidaria" para os picos de emerxencia nos que os cultivos fallan e aos nenos empézanlles a faltar nutrientes. Para iso, cada familia achega, en función das súas posibilidades, cereais e hortalizas das súas propias despensas.
E é precisamente co excedente deste fondo común de cereais, co que o Comité de Mamás de Pnokhane elaborou unha fariña altamente nutritiva para alimentar aos nenos. Cando a enviaron a analizar a un instituto sanitario de Dakar, recibiron a sorpresa de que era apta para comercializarse. Mentres nolo contaban, compartiamos un emocionante momento imaxinando todo o que poden lograr estas nais se a iniciativa sae adiante.
"Grazas ao apoio de UNICEF o meu fillo salvouse"
"Grazas ao apoio de UNICEF o meu fillo salvouse", "A vosa axuda dános forza", "Sen vós non poderiamos seguir". Que mulleres tan valentes e autónomas como Asia, Hari e o resto de nais non deixasen de darnos as grazas emocionábanos e achegaba aínda máis.
Tomáronnos as mans e leváronnos a coñecer o máis valioso que tiñan: os seus fillos. Son nenos e nenas que non teñen videoconsolas, nin xoguetes, nin contos troquelados... pero son nenos e nenas cuxas nais enchen de amor e polos que están a cambiar o mundo desde as súas pequenas comunidades.
Na despedida esquecemos os apertóns de mans. Xa non houbo dúas filas. Todas nos mesturamos e abrazamos. Despedímonos como un único e gran equipo que seguirá traballando cun mesmo obxectivo: que pronto o problema da desnutrición en Senegal sexa só un mal recordo.
Post de Aida Sánchez Ramos, Community Manager de UNICEF España